Popular Science Türkçe’ye göre, bu ilginç davranış köpek balıklarında, vatozlarda ve benzerlerinde de görülebiliyor. Tonik hareketsizlik, bu hayvan grubunda baş aşağı durduklarında tetiklenir. Hayvan hareket etmeyi durdurur, kasları rahatlar ve transa geçer gibi bir duruma girer. Bazı bilim insanları, tonik hareketsizliği belirli köpek balığı türlerini güvenli bir şekilde tutmak için bir yöntem olarak kullanmaktadır.
Bu durumun neden meydana geldiği ve deniz yırtıcılarının hayatta kalmasına gerçekten yardımcı olup olmadığı?
‘Donan köpek balığının’ sırrı
Tonik hareketsizliğin asıl nedenleri hala belirsizdir, özellikle de okyanusta. Genellikle yırtıcılara karşı bir savunma mekanizması olduğu varsayılmaktadır. Ancak, köpek balıklarında bu fikri destekleyen kesin kanıtlar bulunmamaktadır ve alternatif hipotezler de mevcuttur.
13 köpek balığı ve vatoz türü ile bir kimera türü test edilerek, nazikçe ters döndürüldüklerinde tonik hareketsizliğe girip girmediği incelenmiştir.
Peki bazı köpek balıklarının neden donduğu?
Üç temel hipotez
- Yırtıcılara karşı strateji: “Ölü taklidi yaparak” yenilmeden kaçınma
- Üremede rol: Bazı erkek köpek balıkları, çiftleşme sırasında dişileri ters döndürerek tonik hareketsizliğin mücadeleyi azaltabileceği düşünülmektedir
- Duyusal aşırı yükleme tepkisi: Yoğun uyarımlar sırasında kapanma tepkisi
Elde edilen veriler, bu açıklamaların hiçbirini desteklemediğini göstermektedir.
Köpek balıklarına saldırıldığında donmalarının faydalı olduğuna dair güçlü kanıtlar bulunmamaktadır. Aslında, katil balinalar gibi modern yırtıcılar, köpek balıklarını ters çevirerek hareketsiz hale getirip besin açısından zengin karaciğerlerini çıkarabilmektedirler.
Üreme hipotezi de yeterince açıklayıcı değildir. Tonik hareketsizlik, cinsiyetler arasında farklılık göstermez ve dişileri zararlı çiftleşme etkinliklerine karşı daha açık hale getirebilir.
Peki duyusal aşırı yükleme görüşü? Test edilmemiş ve doğrulanmamıştır. Bu nedenle, daha basit bir açıklama getiriyoruz. Tonik hareketsizlik, köpek balıklarında evrimsel bir kalıntı olabilir.
Evrimsel bir yük durumu
Evrimsel analizimiz, tonik hareketsizliğin antik köpek balıklarında, vatozlarda ve kimeralarda bulunan atadan kalan bir özellik olan “pleziyomorfik” olduğunu göstermektedir. Ancak, türler evrildikçe, pek çok türün bu davranışı kaybettiği gözlemlenmiştir.
Ayrıca, tonik hareketsizliğin farklı gruplarda en az beş kez bağımsız olarak kaybolduğu bulunmuştur. Bu durum, “Neden?” sorusunu akla getirmektedir.
Bazı durumlarda, donmak aslında bir dezavantaj olabilir. Örneğin, küçük resif köpek balıkları ve dibe yakın vatozlar, karmaşık mercan alanlarında beslenirken veya dinlenirken dar yarıklardan geçebilir. Bu tür ortamlarda gevşemek, onları sıkıştırabilir veya kötü duruma sokabilir. Bu nedenle, bu davranışın bu soy hatlarında avantajlı olabileceği görülmektedir.
Peki tüm bunlar ne anlama geliyor?
Zeki bir hayatta kalma stratejisi olmaktan ziyade, tonik hareketsizlik sadece “evrimsel bir yük” olabilir; eskiden bir amaçla ilgili olabilir, ancak artık seçilime tabi olmayacak kadar zararlı değildir ve bazı türlerde devam eden bir davranıştır.
Doğadaki her özelliğin uygun olmadığını hatırlatan güzel bir örnek. Bazıları sadece tarihten kalan bir tuhaflıktır.
